موره‌شین اللهیاری: زنی که میراث باستانی ایران را آرشیو دیجیتالی کرد

موره‌شین اللهیاری، متولد ۱۳۶۴ خورشیدی، هنرمند، کنشگر و نویسندۀ ایرانی‌تبار آمریکایی است که در بروکلینِ نیویورک زندگی میکند. کارهای او، با تاکید ویژه بر کشف رابطۀ بین فناوری و فعالیت اجتماعی؛ هنجارهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و جنسیتی را به چالش می‌کشد. آثار اللهیاری شامل اشیای ساخته شده با چاپگر سه بعدی، ویدئو، انیمیشن‌ های تجربی، هنر شبکه و چندین مورد نوشتاری می ‌باشد. او بیشتر به خاطر پروژه هایی مانند گمانه‌زنی مواد: داعش (۲۰۱۶)، مجموعه ای از مجسمه های چاپ سه بعدی شده از روی آثار باستانی منهدم شده توسط داعش (۲۰۱۵-۲۰۱۶)، و مانیفست و کتاب آشپزی پرینت سه بعدی (۲۰۱۵-۲۰۱۶) شناخته می‌شود. اللهیاری در سال ۲۰۱۷ نیز در تحقیقات آی‌بیم حضور داشت و روی پروژه ای دربارۀ استعمار دیجیتال کار کرد؛ اصطلاحی که در سال ۲۰۱۵ توسط خود او ابداع شد.

سال‌های نخست زندگی

اللهیاری در طول جنگ ایران و عراق در تهران متولد و بزرگ شد. او از کودکی به هنر علاقه داشت. موره‌شین در سن ۱۲ سالگی در یک کارگاه نویسندگی خصوصی شرکت کرد و در آنجا با اهمیت گفتن روایت های شخصی آشنا شد. این گروه تا ۱۸ سالگی اش به کار خود ادامه داد و به نقطۀ آغاز باقی کارهایش تبدیل شد. اللهیاری از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۷ در دانشگاه تهران تحصیل کرد و مدرک کارشناسی هنر خود را در رشتۀ علوم ارتباطات اجتماعی دریافت کرد. او از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ در دانشگاه دِنوِر تحصیل کرد و مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشتۀ رسانه‌ های دیجیتال دریافت کرد. او همچنین از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ در دانشگاه تگزاس شمالی حضور یافت و موفق به دریافت مدرک در رشتۀ هنرهای زیبا در رسانه های نوین شد.

کارهای منتخب

زنی که ناشناخته را می بیند

زنی که ناشناخته را می‌ بیند (۲۰۱۷-۲۰۲۰) یک پروژۀ تحقیقاتی بلندمدت است که از مدل سازی سه بعدی، اسکن سه بعدی، چاپ سه بعدی و داستان سرایی برای بازآفرینی چهرۀ هیولاها و دیوزن هایی با خاستگاه تمدن خاورمیانه استفاده می کند. او در این پروژه سنت ها و افسانه های خاورمیانه را به کار می گیرد تا فجایعی مانند اسعتمار، مردسالاری و تخریب محیط زیست را به نمایش بگذارد. این مجموعه کار دارای بخش های بسیاری است: آرشیوی از چهرۀ هیولاها و جن‌ها همراه با پژوهش ها و مواد مربوطه و همچنین چیدمان، متن، فیلم و مجسمه های چاپ سه بعدی از دیوها و جن ها. دو نمونه از این مجسمه ها «هوما» و «یأجوج و مأجوج» هستند. اللهیاری در مصاحبه ای با رسانۀ اینترنتی وِرج این مجموعه را «روشی متفاوت برای استقرار مجدد قدرت از طریق تحقیق در مورد الهه‌ های تاریکی، هیولاها و جن ها با خاستگاه خاورمیانه، روایت های شعری-نظری، تصاحب مجدد اسطوره های سنتی، کلاژ، مش‌ بندی، اسکن سه بعدی، پرینت سه بعدی و آرشیوسازی» توصیف می کند.

زنی که ناشناخته را می بیند در گالری ترنسفر بروکلین، گالری آپفور، نیویورک آرموری، موزۀ هنرهای مدرن مسکو، موزۀ نوین و چندین مکان هنری دیگر به نمایش گذاشته شده است.

مار خندان

اللهیاری در ادامۀ کار روی موضوع زنان قدرتمند و جن ها و دیوهای افسانه های عربی، «مار خندان» (۲۰۱۸) را به عنوان پروژه ای اینترنتی، با پشتیبانی موزۀ ویتنی و دوسالانۀ لیورپول، آغاز کرد. ماحصل کار تجربه ای مبتنی بر مرورگر است که شامل شعر، نماآوا و انیمیشن های سه بعدی است که در پورتال آرت‌نِت موزۀ ویتنی میزبانی می شود. در این اثر از اسطورۀ جن برای بررسی وضعیت زنان، کنشهای جنسی زنان خاورمیانه استفاده شده است. طبق افسانۀ اصلی که در کتاب عربی قرن چهاردهم و پانزدهمی البلهان (کتاب عجایب) آمده است، مار خندان یک شهر را تصرف می کند و مردم و حیوانات را به قتل می رساند و تلاش های بسیار برای کشتن او بی نتیجه می ماند. سرانجام پیرمردی آینه ای روبروی مار قرار می دهد و او از بازتاب تصویر خودش آنقدر می خندد که می میرد. اللهیاری با استفاده از تصاویر مار و آینه، ما را از درون یک روایت آنلاین پرپیچ و خم عبور می دهد که در آن از داستان های شخصی و خیالی برای پرداختن به موضوعاتی مانند زنانگی، تعرض جنسی، اخلاق و هیستری بهره می برد. مار با شمایلی پیچیده ظهور می کند و دیدگاههای چندوجهی و گاهی تحریف شده از زن و تصاویر انکساری از دیگری را بازتاب می دهد.

مانند مروارید

مانند مروارید (۲۰۱۴) مجموعه و معجونی از اسپم های عاشقانۀ ایمیل فارسی و فروشگاه های اینترنتی لباس زیر در ایران است. او گیف‌هایی با مضمون تپش قلب، شکوفایی گل، پرواز پرندگان و پروانه ها را در بالای آگهی ها قرار داده است. اللهیاری به این پدیدۀ اجتماعی و فرهنگی در تبلیغات اشاره دارد که بنا بر قوانین ایران سانسور می شود اما به طور همزمان جنسیت‌زده می شود. «مانند مروارید»، با قصد جلب توجه به زن ستیری و شی‌انگاری زنان، به صورت عمدی ناراحت کننده و آزار دهنده است.

گمانه‌زنی مواد: داعش

گمانه‌زنی مواد پروژه ای ترکیبی از تولید دیجیتال و چاپ سه بعدی است که «روابط سیاسی‌نفتی و شعری بین چاپگر سه بعدی، پلاستیک، نفت، تکنوکاپیتالیسم و جهاد را بررسی می کند.» این پروژه بخشی از نمایشگاه گروهی در کالج دادرسی کیفری جان جِی، به نام گمشده، بود؛ هنرمندان در این نمایشگاه از ابزارهای خلاقانه برای بازسازی گذشته و اعتراض به خسارت های قابل پیشگیری در مناطق درگیر در عراق و سوریه استفاده کرده اند. از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۶، اللهیاری دوازده اثر را از روی نمونه های اصلی امپراتوری ایران باستان را بازسازی کرد که همگی توسط داعش در سال ۲۰۱۵ در موزۀ موصل نابود شده بودند. داخل هر اثر یک کارت حافظه یا فلش یو‌اس‌بی حاوی تمام تحقیقات او روی موضوع وجود دارد، از جمله تصاویر، فایلهای سه بعدی، نقشه ها، فیلم ها و فایل های پی‌دی‌اف.

سایر هنرمندان در این نمایشگاه نیز شواهدی از خشونت های جنگی را ارائه می دهند اما آثار اللهیاری نشانگر نگاه به آینده هستند. او به دنبال موسسه ای می گردد که بتواند داده ها را در بایگانی دیجیتال حفظ کند و آنها را در دسترس عموم قرار دهد تا دیگران نیز بتوانند مدل های سه بعدی خود را بسازند. از نظر او، حتی این عمل هم نوعی مقاومت خواهد بود. او از طریق چاپ سه بعدی و مدل سازی برخی از آثار تخریب شده توسط داعش را بازسازی کرد.

در اوایل سال ۲۰۱۶، اللهیاری یکی از بازسازی خود از این مجموعه و همچنین پروندۀ تحقیقاتی خود را به عنوان بخشی از مجموعۀ قابل دانلود سازمان هنری ریزوم منتشر کرد. به واسطۀ این امر، فایل مربوط به پادشاه اوتال برای چاپ سه بعدی در دسترس مردم قرار گرفت. او برای ایجاد یک تور مجاری از چاپ های سه بعدی مجموعۀ گمانه‌زنی مواد با آژانس هنری Browntourge همکاری کرد. کاربرانی که از این گالری مجازی بازدید می کنند می توانند تصاویر سه بعدی را بچرخانند و بررسی کنند و همچنین پاسخ پرسش های خود را از هنرمند بگیرند.

این مجموعه کار مورد توجه رسانه های خبری مانند Vice’s Creator Project، Vice’s Motherboard، AJ+، CBC، Huffingtion Post و Wired قرار گرفت.

مادۀ تاریک

مجموعۀ نخست (۲۰۱۴)

اللهیاری در اولین مجموعۀ مادۀ تاریک نگاهی انتقادی به شیوه‌های سانسور در آن دارد. اللهیاری با استفاده از چاپگر سه بعدی اشیایی می سازد که در خاورمیانه ممنوع هستند یا دولتها نگاه مثبتی به آنها ندارند. مادۀ تاریک «مجموعه‌ ای از مجسمه های چاپی تند و انتقادی هستند که با استفاده از برنامۀ مایا و مدل سازی سه بعدی ساخته شده اند. ترکیب اغلب طنزآمیز آنها ممنوعیت ها و محدودیتها را برجسته می کند.» مجسمه ها شامل سگ، اسباب بازی نامتعارف، دیش ماهواره، باربی، نوار ویدیو، اسلحه، بودا و هومر سیمپسون می‌ شود. اللهیاری در توصیف این مجموعه می گوید: «هم می خواهم در برابر تهدید، منع و مقابلۀ دولتها با مالکیت چنین مواردی در مقاومت کنم و هم آگاهی بخش باشم.»

مجموعۀ دوم (۲۰۱۴-۲۰۱۵)

مجموعۀ دوم مادۀ تاریک به سفارش Forever Now تولید شد تا به ناسا اهدا و به ایستگاه فضایی بین المللی منتقل شود. سری دوم مادۀ تاریک شامل اشیای ساخته شده با چاپگر سه بعدی متریال رزین است که از نظر اجتماعی یا فرهنگی، به ویژه در ایران، چین، عربستان سعودی و کرۀ شمالی، ناخوشایند تلقی می شوند. اللهیاری در مورد این مجموعه می گوید: «مادۀ تاریک مستندی از زندگی کنونی ما به عنوان انسان است؛ طرف تاریک، نامرئی و تباه زندگی که اقلیت (قدرت) برای اکثریت (مردم) ایجاد کرده است. من به ایدۀ تغییر نگاه و جایگاه این اشیاء ممنوعه در زمان و مکان دیگری علاقه‌مند هستم.» در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۴، اللهیاری به عنوان بخشی از برنامۀ سالگرد صد سالگی فرانک مالینا، با راجر مالینا در مورد ارتباط بین کارهای هنری خود و نجوم بحث و گفت‌وگو کرد.

کتاب آشپزی  پرینت سه بعدی (۲۰۱۶)

کتاب آشپزی افزایشی‌گرای سه بعدی، که با همکاری دنیل رورک تدوین و منتشر شده، یک پی‌دی‌اف سه بعدی فشردۀ رایگان از آثار خیالی و برانگیزانندۀ بیش از ۱۰۰ هنرمند، طراح، نمایشگاه‌دار، دانشجو، کنشگر و نظریه پرداز برجستۀ جهان است. آثار موجود در کتاب آشپزی، که در سال ۲۰۱۶ منتشر شد، تلفیقی از دستورالعمل‌ ها، داستان ها، مقاله های مهم، فایل های STL و Obj، ابزارها، الگوها و شیوه شناسی است.

در مارس سال ۲۰۱۵، پیش از انتشار کتاب آشپزی، اللهیاری و رورک مانیفست افزایشی‌گرای سه بعدی را به عنوان فراخوانی برای ارتقای پرینت سه بعدی و سایر فناوری های خلاقانه به حداکثر توان خود و فراتر رفتن از حوزۀ فکری ارائه دادند. مانیفست شامل فراخوانی برای دستیابی به شانزده مورد مشخص به منظور ایجاد انقلاب در این زمینه بود. کتاب آشپزی افزایشی‌گرای سه بعدی در واکنش به فراخوان همین مانیفست به وجود آمد. هدف اللهیاری و رورک از انتشار کتاب آشپزی نه تنها گسترش حدود فعالیت پرینتر سه بعدی، بلکه بیرون کشیدن پتانسیل موجود در ابزارآلات و دستگاه های آن است.

افزایشی‌گرایی، که ترکیبی از تولید افزایشی و کنشگری است، به دنبال ایجاد تحولی در واقعیت های مادی، اجتماعی، محاسباتی و متافیزیکی از طریق تحریک و تعامل اندیشۀ علمی تخیلی است.

چاپگرهای سه بعدی ۳DPE