دیسک کمر: علائم، آزمایشات تشخیصی و درمان آن

دیسک کمر معمولا به دلایلی مختلفی اتفاق می‌افتد. به طور کلی در سال‌های اخیر عارضه دیسک کمر افزایش چشمگیری داشته است. اغلب مردم به محض بروز کمر درد فکر می‌کنند که دچار دیسک کمر شده‌اند اما اینطور نیست بلکه دیسک کمر علائم بسیار دیگری نیز دارد که در این مطلب با یکدیگر به علائم آن و روش‌های درمانی دیسک کمر می‌پردازیم. در این مقاله قصد داریم که با دیسک کمر و عوامل ایجاد کننده آن آشنا شویم:

آناتومی: دیسک بین مهره ای کمر

ابتدا مروری کوتاه بر آناتومی ستون فقرات خواهیم داشت تا دلایل ایجاد دیسک کمر و درد پس از آن مشخص شود. میان ۵ مهره کمر یک دیسک قرار گرفته است. این دیسک نوعی پد فیبری محکم است که موجب جذب ضربه می‌شود. این صفحات در واقع انتهای هر مهره را می‌پوشانند و موجب نگه داشتن آنها به صورت جداگانه می‌شوند. هر دیسک دارای نوار بیرونی لاستیکی است که ماده‌ای ژل مانند آن را در بر می‌گیرد.

دیسک کمر معمولا زمانی رخ می‌دهدکه دیسک باز شده، ترک بخورد و به نوکلئوس پالپوزوس یا هسته خود اجازه فرار بدهد. به این وضعیت فتق دیسک گفته می‌شود و ممکن است که به آن پارگی دیسک یا برآمدگی دیسک نیز گفته شود.

زمانی که دیسک دچار فتق می‌شود، باعث می‌شود که به نخاع فشار وارد شود. در سراسر بدن، اعصاب از نخاع منشعب شده و به قسمت های مختلف می‌روند. این عصب‌ها از راه‌هایی کوچک در میان مهره‌ و دیسک‌ رد می‌شوند، بنابراین زمانی که دیسک کمر به این راه‌ها و گذر‌گاه‌ها فشار وارد کند،‌ موجب فشرده شدن عصب می‌شود. این قضیه در نهایت درد کمر را ایجاد می‌کند.

علل دیسک کمر

دیسک کمر ممکن است حتی در کودکان ایجاد شود، اگرچه به ندرت این اتفاق رخ می‌دهد. به طور کلی دیسک کمر معمولا در افراد جوان و مسن رخ می‌دهد. همچنین تغییراتی که با افزایش سن در ستون مهره‌ها ایجاد می‌شود، احتمال بروز این عارضه را افزایش می‌دهد.

در صورت فشار بیش‌از حد نیز ممکن است دیسک پاره شود. به عنوان مثال افتادن از نردبان و برخورد با زمین می‌تواند نیروی زیادی را به ستون فقرات وارد کند و اگر نیرو به اندازه کافی قوی باشد، می‌تواند مهره را بشکند یا پاره کند. خم‌شدگی و پارگی دیسک فشار زیادی بر روی مهره وارد می‌کند. البته برخی اوقات دیسک‌ها می‌توانند در اثر نیروی کمی نیز پاره شوند که این قضیه به دلیل ضعیف شدن الیاف دیسک در اثر صدمات مکرر ایجاد می‌شود. دیسک ضعیف شده ممکن است که هنگام بلند کردن وسیله و یا حتی خم شدن پاره شود. با گذشت زمان ممکن است که شما نتوانید کارهایی که در گذشته به راحتی انجام می‌دادید را انجام دهید و دلیل این قضیه پیری ستون فقرات است.

فتق دیسک به دو علت موجب ایجاد درد می‌شود. اولین دلیل آن است که مواد بیرون ریخته شده از هسته پالپوزوس، به اعصاب کانال نخاع فشار وارد ‌کنند و دلیل دوم این است که این مواد موجب تحریک شیمیایی ریشه‌های عصبی ‌شوند. در نهایت فشار روی ریشه عصب و تحریکات شیمیایی منجر به ایجاد مشکلاتی در نحوه عملکرد ریشه عصبی شده و درد، ضعف و بی‌حسی را در ناحیه‌ای از بدن ایجاد می‌کنند.

علائم مرتبط با دیسک کمر چیست؟

علائم دیسک کمر ممکن است اصلاً کمردرد نباشد. فتق دیسک به دلیل فشار و تحریک اعصاب ایجاد می‌شود. بسیاری از افراد به دلیل پارگی دیسک دچار مشکلات دیگری در کمر خود می شوند که عبارتند از:

• دردی که به یک یا هر دو پا انتقال می‌یابد
• بی حسی یا گزگز در یک یا هر دو پا که به آن گرفتگی عصب سیاتیک نیز گفته می‌شود
• ضعف عضلانی در عضلات یک یا هر دو پا
• از دست دادن رفلکس در یک یا هر دو پا

محل بروز علائم بستگی به آن دارد که کدام عصب در ستون فقرات دچار عارضه شده است. بنابراین، این علائم به تشخیص پزشک کمک کرده و باعث می‌شود تا بهتر متوجه شود کدام دیسک پاره شده است.

تشخیص دیسک کمر

تشخیص فتق دیسک با بررسی گذشته بیمار و معاینه فیزیکی شروع می‌شود. پزشک شما بررسی ممکن است بپرسد که آیا شما در هنگام ادرار کردن یا اجابت مزاج دچار مشکل می‌شوید. با مشخص شدن این قضیه شما مطمئن می‌شوید که فشار ناشی از فتق دیسک، اعصاب روده و مثانه را تحت تاثیر قرار نداده است. در غیر این صورت ممکن است که نیاز به جراحی فوری داشته باشید. ممکن است که پزشک به شما عکسبرداری توسط اشعه ایکس را توصیه کند. اشعه ایکس فتق دیسک را نشان نمی دهد اما میزان ساییدگی و پارگی ستون فقرات را مشخص می‌کند.

امروزه اسکن ام آر آی به عنوان رایج‌ترین آزمایش تشخیص فتق دیسک شناخته شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. ام آر آی  روشی بدون درد و بسیار دقیق است و همچنین هیچ عارضه‌ای را به همراه ندارد. این روش تقریباً به طور کامل جایگزین سایر آزمایش‌ها، نظیر میلوگرام و اسکن CAT شده است و پس از اشعه ایکس به‌عنوان بهترین آزمایش برای تشخیص به فتق دیسک به حساب می‌آید.

برخی اوقات، ام آر آی نمی‌تواند تمام جزئیات را مشخص کند. بنابراین، ممکن است آزمایش‌های دیگری نیز پیشنهاد شود. میلوگرام همراه با اسکن CAT، ممکن است به منظور ارائه اطلاعات بیشتر لازم باشد. همچنین اگر درد ناشی از فتق دیسک تایید نشود، ممکن است آزمایش‌های تخصصی‌تری نیز لازم باشد. آزمایش‌هایی نظیر نوار عصب و عضله می‌تواند مشخص کند که درد شما به دلیل یک عصب آسیب‌ بروز کرده است یا خیر.

درمان دیسک کمر

حتما لازم نیست که شما به دلیل دیسک کمر تحت عمل جراحی قرار بگیرید و در اکثر موارد نیازی به جراحی نخواهید داشت. درمان دیسک کمر وابسته به علائم و همچنین میزان پیشرفت آن است. اگر علائم به طور پیوسته بدتر شوند، ممکن است پزشک به شما گزینه جراحی را پیشنهاد دهد. اما در صورتی که علائم رو به کاهش بود، ممکن است به شما توصیه شود تا منتظر بمانید تا بیماری بهبود یابد. بسیاری از افرادی که دچار دیسک کمر می‌شوند، بیماری آنها طی چند هفته یا چند ماه به طور کامل برطرف می‌شود.

درمان محافظه کارانه دیسک کمر

منتظر ماندن

ممکن است برای جلوگیری از بروز مشکل، نیاز به هیچ درمانی به جز منتظر ماندن نباشد. در صورتی که درد قابل تحمل است و ضعف یا بی‌حسی شما افزایش نیافته است، پزشک شما ممکن است فقط انتظار را پیشنهاد دهد.

استراحت

اگر درد شما شدت گرفت، ممکن است لازم باشد تا چند روز از کار خود مرخصی بگیرید و فعالیت خود را برای مدتی کاهش دهید. بهتر است که پس از چند روز پیاده روی ملایم را شروع کنید و مسافتی را که هر روز پیاده روی می‌کنید افزایش دهید.

داروهای ضد درد

بسته به میزان درد می‌توان از داروهای مختلف برای کنترل درد استفاده کرد. مسکن‌های بدون نسخه نظیر ایبوپروفن، تیلنول و برخی از داروهای ضد التهابی جدیدتر ممکن است به کاهش درد شما کمک کنند. البته به هیچ عنوان این داروها را بیش از حد مصرف نکنید. اگر این داروها درد شما را کاهش نداد،‌ ممکن است لازم باشد که پزشک شما داروهای قوی تری تجویز کند. داروهای ضد درد مخدر بسیار قوی هستند، اما می‌توانند اعتیادآور باشند. داروهای مسکن غیرمخدر دارای تاثیر کمتری بوده اما در عوض اعتیادآور نیستند. معمولا پزشکان بیش از چند روز یا چند هفته داروی مخدر تجویز نمی‌کنند.

تزریق استروئید اپیدورال (ESI)

استروئید اپیدورال برای دردهای شدید ناشی از دیسک کمر تجویز می‌شود. این روش معمولا پیشنهاد نمی‌شود مگر اینکه راه دیگری نمانده باشد. استروئید اپیدورال فقط در نیمی از موارد موجب کاهش درد ناشی از دیسک کمر می‌شود.

درمان جراحی فتق دیسک کمر

اگر روش‌های بدون جراحی علائم بیماری را کم نکرد، پزشک شما جراحی ستون فقرات را تجویز می‌کند. درد مداوم، ضعف در پا و از دست دادن توانایی حرکتی دارای اهمیت است. به ندرت، دیسک کمر موجب بی‌اختیاری روده و مثانه یا بی‌حسی در کشاله ران و آلت تناسلی می‌شود اما در صورت بروز موردی اورژانسی به حساب می‌آید.

اگر پزشک شما جراحی را توصیه کرد، از او نتایجی که می‌توانید انتظار داشته باشید را بپرسید. باید در این خصوص اطلاعات بیشتری کسب کنید و به همین دلیل حتما نظر پزشک دیگری را در این مورد بپرسید. جراحی ستون فقرات تصمیمی مهم است، بنابراین عجله نکنید.

به منظور کاهش فشار عصبی و درد ساق پا، طی جراحی تمام یا بخشی از دیسک بین مهره برداشته می‌شود. علاوه بر این، ممکن است جراح بخشی از استخوان پوشاننده عصب را نیز بردارد که به این روش لامینوتومی نامیده گفته می‌شود. خوشبختانه، این روش‌ها را می‌توان با تکنیک‌های کم تهاجمی انجام داد. در جراحی کم تهاجمی نیازی به برش‌های بزرگ نیست و با استفاده از برش‌های کوچک و ابزار و وسایل تخصصی ریز مانند میکروسکوپ و آندوسکوپ می‌توان دیسک کمر را تحت عمل قرار داد.

آیا می توان از فتق دیسک کمر جلوگیری کرد؟

همیشه نمیتوان از بروز دیسک کمر جلوگیری کرد اما با روش‌هایی مانند حفظ وزن سالم، تمرینات کششی، ورزش منظم، ترک سیگار و… می‌توانید به پیشگیری از بروز این عارضه بپردازید. (منبع: مقاله دیسک کمر سایت دکتر حمیده دهقانی)